Prije 19 godina, u martovskom pogromu Srba na Kosovu i Metohiji ubijeno je 19 ljudi, uništeno oko 1.000 kuća, iz svojih domova proterano 4.000 Srba, a uništeno je i oskrnavljeno skoro 40 pravoslavnih crkava i manastira. Mnogi od protjeranih još se nisu vratili u svoje domove.
Pogrom je dodatno uticao na to da se Srbi osjećaju nebezbjedno i ubrzao iseljavanje sa Kosova i Metohije.
Još neoporavljeni od stradanja i progona 1999, a dogodilo im se novo. Horde Albanaca krenule su pred proljeće 2004. protiv Srba, tragom lažne informacije da su pustili pse na albansku djecu koja su se bježeći, utopila u Ibru, piše RTS.
Napad je prvo organizovan iz južne Mitrovice naseljene isključivo Albancima, na sjeverni deo grada sa većinskim Srbima. Ubijeni su Jana Tučev i Borivoje Spasojević.
-I posle 19 godina se ne zna ko je pucao, a bila je jedna skupina ljudi, dole u parku i pucnjevi su dolazili iz pravca visokih stanova tri solitera. Da je postojala želja da se nađe ko je to uradio, verovatno bi se našlo – kaže Dragan Spasojević, sin ubijenog Borivoja.
Istog dana, Albanci su nasilje prelili južno od Mitrovice. Na srpske sredine oko Prištine.
Pali su svi kordoni međunarodnih vojnika ispred sela Čaglavica.
-Ta ista grupa ljudo probila je i treći kordon Kfora i policije i krenila ka našim kućama. Razbijali su vrata, ušli u kuću, polomili sve što je moglo, šta im se svidelo odneli su, da bi u kasnim večernjim satima negde oko 21.30 i zapalili kuću – priča Bojan Mitić iz sela Čaglavica.
Prošlo je izvjesno vrijeme snalaženja kod rođaka, u iznajmljenim objektima. Mitićima su obnovili kuću, vratili su se u nju i nastavili da žive, nisu je prodali.
Iste scene nasilja zabilježene su i u Obiliću, Lipljanu, Prizrenu, Gnjilanu.
Na meti albanskih hordi su bili Srbi, crkve i manastiri u svim urbanim sredinama i prigradskim naseljima poput Srba u Svinjaru oslonjenom na južni dio Kosovske Mitrovice, Cerskoj ulici i Mašinskom parku u Obiliću, stambenim četvrtima “Ju program” u Prištini i Kosovu Polju, Patrijaršijskoj ulici u Peći, Gavran naselju i Srpskoj ulici u Gnjilanu i nizu drugih “džepova” u kojima su Srbi pretekli tokom prethodnih pet godina apsolutnog bezvlašća na Kosovu i Metohiji.
Gorjele su crkve Svetog Nikole u Prištini, Bogoslovija i Sveti Arhangeli u Prizrenu, Devič u Srbici, Sveti Ilija u Vučitrnu, Crkva Svetog Andreja u Podujevu čiji su krst polomile i oborile razularene albanske horde slaveći progon posljednjih Srba iz te opštine i još niz srpskih svetinja širom južne srpske pokrajine.
Sutradan 18. marta, zapalili su pravoslavnu crkvu Svetog Nikole u Prištini. Tadašnji sveštenik je sklonište potražio u podrumu parohijskog doma. Čuo je pucnjavu, ljude kako koračaju po njegovom stanu. Evakuisali su ga rumunski specijalci i odveli u kasarnu, u kojoj je već bilo više stotina Srba iz Prištine, Obilića i okolnih sredina.
-Zovem komšije Gorance, da pitam šta se događa i ta žena kaže, crkva je izgorela, sada gori tvoja kuća. Ja odem pa molim tamo Kforovce da me nekako prebace do crkve i oni tek negde oko 12 sati smilovali se i kažu – imaš samo pet minuta. I ja kad odem tamo vidim da su mi upalili kola, vidim stan već tinja i gori. U crkvu sam ušao, vidim padaju grede, ja sam počeo da vrištim, čak sam se nabo na neku gredu, čak su mi dali i serume, tako da kada sam otišao u kasarnu nisam znao ni ko sam, ni šta sam – sjeća se bivši prištinski paroh Miroslav Popadić.
Crkva, parohijski dom i drugi objekti su obnovljeni, ali su uništeni pisani tragovi o Srbima u Prištini.
-Ogromne knjige i ogromna građa koja je, nažalost, izgorela. Ovde u hramu Svetog Nikole nemamo ništa osim tri matične knjige koje su igrom slučaja ostale netaknute i u kojima su ostali podaci. Jedna knjiga krštenih, jedna knjiga venčanih i jedna umrlih. Sve drugo je izgorelo. Ako nema Srba, onda nema ni problema, ako nema zapisanih tragova onda nema ni dokaza da je nešto postojalo tu na tom mestu – rekao je prištinski paroh Staniša Arsić.
Nisu samo uništeni dokazi posljedice trodnevnog etničkog čišćenja. Malo ko je odgovarao i bio kažnjen za nasilje, pa je u strahu da se ne ponovi, uslijedilo ubrzano iseljavanje Srba iz nebezbjednih sredina. Od tada ih nema u Obiliću, Svinjaru, Kosovom Polju. Sve gradske sredine južno od Mitrovice su od tada etnički gotovo čiste.
U pogromu su ubijeni:
- Borivoje Spasojević i Jana Tučev u Kosovskoj Mitrovici
- Nenad Vesić je podlegao ranama zadobijenim od bombe u Lipljanu Dobrivoje i Borko Stolić u selu Drajkovce u opštini Štrpce Slobodan Perić u Gnjilanu
- Zlatibor Trajković u Kosovu Polju
- Dragan Nedeljković je izgorio ispred ulaza u Bogosloviju u Prizrenu
Obilježavanje
U Gračanici će danas biti obilježeno 19 godina od martovskog pogroma. U Manastiru Gračanica u 11 časova parastos će služiti Njegovo preosveštenstvo episkop raško-prizrenski Teodosije, a potom će biti položeno cvijeće ispred umjetničke instalacije “Mising” na kojoj se nalaze fotografije nestalih.
U Domu kulture biće otvorena izložba radova sa Likovne kolonije “Jesen u Prizrenu 2022” i svečana akademija.
Iz Doma kulture je najavljeno da će akademiji prisustvovati predstavnici Eparhije raško–prizrenske i kosovsko-metohijske, Kancelarije Vlade Srbije za Kosovo i Metohiju, lokalnih samouprava, Udruženja porodica “Kosmetski stradalnici”, te učesnici Likovne kolonije.
Nastupiće Ansambl “Venac”, Hor prizrenske bogoslovije, glumac Narodnog pozorišta Priština Nebojša Đorđević i članovi Škole baleta “Gračanica”.
Petković: Dužni smo da se sećamo naših stradalnika
Direktor Kancelarije za Kosovo i Metohiju Petar Petković izjavio je da „19 godina od jednog od najtežih masovnih zločina u novijoj evropskoj istoriji – martovskog pogroma nad srpskim narodom na Kosovu i Metohiji , ne samo da smo ostali uskraćeni za kažnjavanje odgovornih, već smo svedoci da je politička i društvena atmosfera iz koje je ovaj strašan događaj proistekao i dalje prisutna i da je, štaviše, šovinizam i mržnja do danas ideološka konstanta u Prištini”.
Petković je naveo da ova i buduće generacije imaju obavezu da njeguju sjećanje na žrtve i da ne zaborave činjenicu da je „bilo planirano da naš narod i sve što svedoči o njegovom viševekovnom trajanju na prostoru Kosova i Metohije budu doslovno obrisani za nekoliko dana u masovnom talasu nasilja.
.Dužni smo da se sećamo naših stradalnika, porušenih kuća i svetinja, jer naši sunarodnici su ubijani i proganjani ne zato što su to nečim zaslužili, već zbog onoga što jesu, a slična sudbina je mogla da zadesi bilo kog pripadnika našeg naroda. Zato osećaj jedinstva i nacionalne solidarnosti jesu vrednosti koje i danas, 19 godina kasnije, i u budućnosti moramo da afirmišemo. Nažalost, ugroženost srpskog naroda na Kosovu i Metohiji nije nestala, zato što bolest šovinizma i mržnje prema Srbima i svemu srpskom i dalje prisutna među predstavnicima albanske političke elite u Prištini – rekao je Petković.
