Parlamentarci u Bosni i Hercegovini imaju znatno viša primanja u odnosu na prosječne plate nego njihove kolege u mnogo bogatijim državama.
Na vijesti o visini plata poslanika svih parlamenata u regiji, ali i političara na raznim nivoima vlasti, svim privilegijama koje uz to idu, poput naknada za odvojeni život, stanarina, dnevnica, toplog obroka ili službenih automobila, oni koji su ih birali mogu samo nemoćno slijegati ramenima. Često je ono što zarade teškim radom u mjesec dana ili minimalac, ili, u najboljem slučaju, plata u visini državnog prosjeka.
O svojim platama i naknadama odlučuju sami poslanici, donošenjem odgovarajućih zakona, pa su tako ovih dana i poslanici Vijeća naroda parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine sebi povisili naknade za odvojeni život. Riječ je o naknadi za zakup stana i troškove smještaja onim poslanicima koji imaju prebivalište najmanje 70 kilometara udaljeno od Sarajeva. Umjesto 300 evra, ubuduće će primati 400 evra.
Svoju su odluku obrazložili usklađivanjem te naknade s drugim vijećem u parlamentu FBiH, Predstavničkim. No, nisu se svi složili s takvom odlukom.
“Umjesto da se naknade izjednače sniženjem, odlučili su se na povećanje”, primjećuje Predrag Kojović, poslanik “Naše stranke” u Vijeću naroda parlamenta FBiH.
Iako je Kojović član komisije koja je odlučivala o visini naknade, a njegov glas protiv trebao biti presudan, odluku su donijeli bez njegovog prisustva i znanja. U izjavi za Al Džaziru tvrdi da su za njegovo protivljenje povećanju iznosa dobro znali, pa su mu očito odlučili “iza leđa”. Prema njegovom mišljenju, “naknada za odvojeni život je neutemeljena, nemoralna i apsurdna”.
Predrag Kojović podsjeća kako mediji svakog dana donose vijesti o socijalnim nepravdama, političkom kriminalu, korupciji i nepotizmu, u koje je “već 20 i nešto godina uključena vlast, koja se, manje-više, sastoji od istih političkih partija koje vladaju i danas”.
“Nažalost, građani uporno, uprkos informisanosti o svemu, slobodnom voljom glasaju za iste te partije i ljude. Da li je riječ o nekoj podvrsti stokholmskog sindroma, ili o nečemu drugom, pitanje je na koji odgovor možda mogu dati eksperti iz psihologije ili sociologije, a ne ja”, kaže Kojović.
I u Centrima civilnih inicijativa ukazuju na to da javnost neće biti nimalo blagonaklona prema takvoj odluci parlamentaraca BiH, “navodeći kako u proračunu nema novca za mnogo važnija pitanja”.
“CCI već duže vrijeme ističe potrebu povećanja socijalne osjetljivosti unutar institucija i usklađivanje primanja i privilegija političara s opštom situacijom u društvu, kao i potrebu pune transparentnosti u tom kontekstu”, kaže Ana Lučić iz CCI-ja.
Al Džazira je pokušala doći do podataka o visini plata i svih naknada te, uz pomoć nevladinih organizacija, složiti kockice mozaika proračunskih izdvajanja za poslanike. Prema podacima kojima raspolaže CCI, ukupna primanja poslanika u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine, uz uključeni paušal (365 evra), naknadu za odvojeni život (150 evra), naknadu za smještaj (245 evra), prevoz te topli obrok, kreću se između 2.400 i 3.250 evra.
Veća primanja, naravno, imaju oni s više godina staža, kao i poslanici koji primaju naknade za odvojeni život, smještaj ili prevoz. Najniža osnovna plata poslanika u državnom parlamentu iznosi 2.000 evra, navodi CCI, dok je prosječna plata u državi 433 evra.
Plate poslanika u Vijeću naroda parlamenta Federacije BiH kreću se od 1.250 do 1.600 evra (prosječna plata u FBiH iznosi 435 evra). Uz platu dobijaju paušal koji iznosi 320 evra, spomenutu naknadu za odvojeni život od porodice i smještaj u mjestu rada u iznosu 400 evra, naknadu troškova prevoza, topli obrok… Predstavničko vijeće parlamenta FBiH nije dostavio tražene informacije.
U Republici Srpskoj spremno su odgovorili na Al Džazirin upit o visini primanja. Naveli su kako je plata profesionalnog poslanika u Narodnoj skupštini RS 1.300 evra, a neprofesionalnog 910 evra. Prosječna plata u RS iznosi 427 evra.
Jedina naknada na koju poslanici imaju pravo jest podmirenje putnih troškova. Oni koji za dolazak na zasjedanja ili druge službene aktivnosti upotrebljavaju svoje vozilo imaju pravo na naknadu troškova od 15 posto cijene litra pogonskog goriva po pređenom kilometru puta.
Banjalučki Centar za istraživanja i studije “Gea” godinama je pratio primanja poslanika u Bosni i Hercegovini te ih poredio s prosječnim platama, ali i iznosima kakve imaju njihove kolege u drugim evropskim državama. Ispostavilo se da parlamentarci u Bosni i Hercegovini imaju znatno viša primanja u odnosu na prosječne plate nego njihove kolege u mnogo bogatijim državama.
“Iako smo, nakon istraživanja provedenog prije pet godina, između ostalog, preporučili da se osigura usklađenost visine plate poslanika i delegata sa visinom prosječne plate u Bosni i Hercegovini u maksimalnom odnosu 3:1, ili ukinu skriveni oblici plate kao što je mjesečni paušal, nije nam poznato da je ijedan parlament uradio nešto konkretno u skladu sa njima”, ukazuje Ognjen Đukić iz Centra “Gea”.
Zanimljiv je i pogled u susjedstvo. Podaci o platama poslanika u Narodnoj skupštini Srbije, dostupni na stranicama ovog parlamenta, pokazuju da mjesečna primanja iznose 550 evra. Iako je prosječna plata u toj državi 431 evro, a minimalna 185 evra, građanima nije za utjehu to što su im poslanici slabije plaćeni nego kod susjeda.
No, svi poslanici imaju pravo na takozvani poslanički dodatak u mjesečnom paušalnom iznosu u visini 40 posto punog iznosa plate, odnosno 220 evra.
Poslanici koji žive izvan Beograda za zakup stana mjesečno dobijaju 35.000 dinara (282 evra). Uz to, imaju pravo na dodatnu naknadu u visini 40 posto prosječne plate u državi, što iznosi dodatnih 19.300 dinara (156 evra).
Neizostavna stavka koja zavisi od poslanika do poslanika jesu i refundiranje troškova za putovanja svojim vozilom, dnevnice za put unutar države (1,2 evra po danu), ali i u inostranstvu (15 evra dnevno).
Iako su informacije o primanjima poslanika u Narodnoj skupštini Srbije lako dostupne, a to predstavničko tijelo proglašeno jednom od najtransparentnijih institucija u Srbiji, poslanici ne uživaju veliko povjerenje građana.
Ukazuju na to i iz Otvorenog parlamenta, koalicije nevladinih organizacija koju je prije nekoliko godina pokrenula udruga CRTA, navodeći podatak iz jednog istraživanja po kojem 59 posto ispitanih smatra da poslanici u Skupštini Srbije “više brinu o interesima svojih političkih stranaka nego o interesima građana”.
“Već godinama je jedno od glavnih pitanja u javnosti koliko poslanici zarađuju. Primanja poslanika u Srbiji jesu viša od prosečnih primanja u Srbiji, ali su znatno manja od primanja većine poslanika u parlamentima u regionu. Kao predstavnici građana, poslanici treba da polažu račun građanima i mi moramo da znamo šta konkretno i kako oni rade, kao što imamo pravo da znamo koliko su plaćeni”, ukazuje Jovana Đurbabić iz Otvorenog parlamenta.
U pričama o poslaničkim primanjima, nastavlja Đurbabić, zaboravljaju se kako zastupaju interese građana i na taj način “često se gubi suština i skreće se pažnja sa drugih bitnih stvari, kao što je pitanje kvaliteta zakona koje usvajaju, a koji utiču na živote svih građana”.
Dok je u Hrvatskoj zakonom definisan iznos minimalne plate, a za ovu godinu iznosi 439 evra, u susjednim državama određena je minimalna satnica.
Radnicima u Srbiji isplaćuje se minimalno 1,05 evra po satu, što garantuje platu od 185 evra.
Isplate minimalnih primanja u Federaciji Bosne i Hercegovine definisane su Opštim kolektivnim ugovorom, po kojem najniža satnica, prije oporezivanja, ne može biti niža od 1,18 evra.
Istim aktom dozvoljeno je da se taj iznos posebnim kolektivnim ugovorima snizi do 0,83 evra.
Preračunato, minimalac može iznositi od 140 do 195 evra.
Najniža plata u Republici Srpskoj iznosi 200 evra.
I u Hrvatskoj se vrlo često priča o platama saborskih poslanika, ali i naknadama koje primaju, uz sličnu primjedbu – da nisu u Saboru i da malo rade, a puno za to dobivaju. Prosječna plata hrvatskog poslanika iznosi 1.900 evra, a hrvatskog radnika 758 evra. No, više je onih čije se plate kreću na nivou minimalca, koji službeno iznosi 439 evra.
Kao i u okruženju, i hrvatski poslanici uz platu dobijaju 200 evra takozvanog poslaničkog paušala te 134 evra naknade za odvojeni život.
Oni koji imaju prebivalište najmanje 50 kilometara udaljeno od Zagreba imaju pravo na troškove najma stana u iznosu 335 evra te plaćene režije u iznosu 67 evra. Dnevnica za službeno putovanje po državi iznosi 20 evra, a troškovi korištenja privatnog automobila u službene svrhe podmiruju se s dvije kune (27 evrocenti) po pređenom kilometru.
Komentarišući izdvajanja za parlamentarne poslanike, ekonomski analitičar Damir Novotny ipak ukazuje na to da “nikako ne smijemo upasti u zamku da se političari malo plaćaju, jer o kvalitetu političke elite u velikoj mjeri zavisi kvalitet političkog sistema i, konačno, kvaliteta života svih građana”.
Upućuje na praksu razvijenih članica Evropske unije u kojima “izabrani političari ostvaruju relativno visoke nivoe naknada za obavljanje svojih profesionalnih političkih funkcija, a glavni razlog za to je prevencija korupcije”.
S druge strane, za države u tranziciji napominje da “još imaju snažan osjećaj egalitarizma, koji dovodi do pritisaka biračkog tijela na snižavanje naknada izabranim političarima, čime se snižava kvalitet političke elite i povećava rizik od korupcije”.
“Problem tranzicijskih zemalja jugoistočne Europe jeste u tome što su političari loši, institucije se sporo razvijaju te je zbog toga ekonomska aktivnost vrlo slaba i nedostaju kvalitetna i visoko plaćena radna mjesta. Tada se otvaraju sva moguća pitanja društvenih odnosa, uključujući i pitanje naknada za rad političara”, zaključuje Novotny.
(Al Jazeera)
